Hồ Cá Bí Ẩn

Mỗi năm, như một nghi lễ không thể thiếu, thương lái bí ẩn lại xuất hiện tại hồ cá làng tôi. Tôi – Hùng, con trai duy nhất của gia đình quanh hồ – đã chứng kiến nhiều năm liên tiếp, nhưng vẫn không hiểu nổi lý do. Người đàn ông đó, ông Dũng, luôn xuất hiện vào những ngày trời chưa sáng hẳn, đi bộ quanh hồ với bộ vest cũ kỹ nhưng gọn gàng, tay cầm sổ ghi chép, và đôi mắt dõi theo từng con cá như đang cân nhắc cả sinh mệnh của chúng.

Người dân làng quen nhìn thấy ông. Họ gọi ông bằng cái tên trìu mến – “Thương lái Hồ”, nhưng đồng thời cũng thầm thì bàn tán. Ông mua hết cá trong hồ, trả giá cao phi lý, khiến nhiều ngư dân chưa kịp hiểu chuyện gì đã thấy túi tiền đầy. “Cá bình thường mà, sao trả cao thế?” – bà Lan, mẹ tôi, hay lẩm bẩm. “Có gì đó không ổn, Hùng à.”

Nhưng chính sự bí ẩn ấy lại làm tôi tò mò. Mỗi năm, tôi theo dõi ông, cố gắng giải mã lý do mà ai cũng thắc mắc nhưng không ai hỏi trực tiếp. Lần đầu tiên tôi thấy ông Dũng đưa từng thúng cá lên xe, kiểm tra cẩn thận, rồi trả tiền ngay, không một lời giải thích. Chỉ có ánh mắt ông – nghiêm trang nhưng dịu dàng – khiến tôi cảm thấy mình như đang đối diện với một bí mật lớn lao.

Hồ cá không rộng lắm, nhưng đủ cho cả làng mưu sinh. Cá ở đây không chỉ để ăn; chúng được coi như phần linh hồn của làng. Mỗi con cá đều được nuôi chăm chút, không đánh bắt ồ ạt, vì người dân tin rằng hồ là nơi nuôi dưỡng linh khí. Nhưng chưa bao giờ tôi nghĩ sẽ có người trả giá cao đến mức phi lý chỉ để mua hết cá trong hồ.

Ông Dũng không hề vội vã. Ngay từ sáng sớm, ông có mặt, quan sát từng con cá, cẩn thận xếp chúng vào thúng, rồi đi vòng quanh hồ như đang đoán xem con nào cần chăm sóc hơn. Tôi cố gắng quan sát, chụp vài tấm ảnh lén, nhưng ông dường như luôn biết mình bị theo dõi. Tôi nhận ra, sự cẩn trọng và bí ẩn của ông không phải để trốn tránh ai, mà để bảo vệ thứ gì đó lớn hơn bản thân ông.

Người dân làng bắt đầu bàn tán nhiều hơn. Một số nghi ngờ ông Dũng là thương lái gian xảo, muốn tận dụng hồ cá để kiếm lời. Số khác lại nghĩ có thể ông là nhà khoa học, nghiên cứu loài cá quý. Nhưng không ai biết chắc. Mọi chuyện càng khiến tôi hừng hực lòng tò mò.

Một ngày, tôi quyết định tiếp cận trực tiếp. Khi ông Dũng đang kiểm tra một chum cá lớn, tôi bước đến. “Ông Dũng, tôi… muốn biết lý do ông mua hết cá trong hồ. Tại sao mỗi năm lại như vậy?” – tôi hỏi, cố giấu sự run rẩy trong giọng nói. Ông quay lại, nhìn tôi bằng ánh mắt vừa nghiêm nghị, vừa ấm áp.

“Cậu tò mò, phải không?” – ông hỏi, nụ cười nhẹ thoáng qua trên môi. “Đúng vậy, Hùng à. Cậu cần biết sự thật.”

Ông dẫn tôi đi quanh hồ, rồi kể một câu chuyện mà tôi chưa từng nghe trước đây. Hồ cá không bình thường như người ta nghĩ. Cá ở đây là loài quý hiếm, tồn tại từ thời tổ tiên, được truyền từ đời này sang đời khác. Nếu bị khai thác bừa bãi, chúng sẽ tuyệt chủng trong vài năm. Và chính việc mua hết cá, trả giá cao phi lý, là cách ông bảo vệ chúng.

“Tôi không muốn mọi người nghĩ tôi điên rồ hay tham lam,” – ông Dũng nói – “Nhưng nếu không làm vậy, hồ cá sẽ mất đi, và cả làng cũng mất đi một phần linh hồn. Cá quý này chỉ sống trong hồ với điều kiện được chăm sóc đúng cách. Mua hết, tôi mới kiểm soát được tình hình.”

Tôi ngạc nhiên. Tôi không ngờ, lý do phi lý ấy lại là hành động nhân văn, bảo vệ sinh vật quý hiếm. Sự thật vượt ngoài mọi dự đoán của tôi.

Nhưng câu chuyện chưa dừng lại ở đó. Ông Dũng kể thêm, bí mật sâu xa hơn mà ít ai biết: gia tộc ông đã gắn với hồ cá từ nhiều đời, giữ trách nhiệm duy trì sự cân bằng sinh thái. Việc mua cá mỗi năm là nghi lễ, là trách nhiệm, không phải để kinh doanh. Thậm chí, cá sau khi mua không bán đi đâu; chúng được nuôi trong khu bảo tồn riêng, và một số được đưa đi nghiên cứu khoa học, hoặc phục vụ nghi lễ truyền thống.

Tôi đứng lặng. Những năm theo dõi, tôi cứ nghĩ ông Dũng trả giá cao phi lý chỉ vì tham lam, hay có âm mưu bí ẩn. Nhưng hóa ra, ông đang thực hiện một sứ mệnh cao cả, âm thầm mà bền bỉ.

Người dân làng từ nghi ngờ, dần dần hiểu và chấp nhận lý do của ông. Một vài người thắc mắc, nhưng ông chỉ mỉm cười: “Chỉ khi hiểu được giá trị thực sự, cậu mới thấy hành động của tôi hợp lý.”

Tôi bắt đầu giúp ông Dũng quản lý hồ. Ban đầu, tôi còn bỡ ngỡ. Tôi thấy từng chum cá, từng thúng muối, từng thao tác nhỏ đều quan trọng. Nếu sơ sẩy, cá sẽ hỏng, hồ sẽ mất cân bằng. Nhưng rồi, tôi học cách chăm sóc, học cách nhìn thấy “giá trị bên trong” của mỗi con cá, chứ không chỉ nhìn chúng bằng mắt thương mại.

Và mỗi khi ông Dũng mua cá, tôi thấy người dân cũng dần thay đổi thái độ. Họ không còn bàn tán, mà nhìn nhận việc mua cá là bảo vệ di sản của làng, dù bề ngoài có vẻ phi lý. Cá trong hồ vẫn sinh sôi, hồ vẫn yên bình, và mỗi năm, nghi lễ mua cá trở thành dịp mọi người ngẫm về trách nhiệm và giá trị.

Một chiều cuối năm, khi mặt trời lặn xuống phía hồ, tôi nhìn những chum cá lấp lánh ánh sáng vàng, hít một hơi thật sâu. Mùi cá tươi hòa cùng gió hồ tạo cảm giác vừa quen thuộc, vừa thiêng liêng. Tôi mỉm cười. Bây giờ, tôi hiểu rằng bí mật thật sự không nằm ở cá hay tiền, mà ở tình yêu, trách nhiệm và sự bảo tồn mà ông Dũng âm thầm thực hiện.

Hành động phi lý, tưởng chừng vô lý, hóa ra lại là hành động đúng đắn nhất. Và tôi, một ngư dân trẻ, được chứng kiến và học cách giữ gìn, bảo vệ giá trị thực sự, từ những con cá quý trong hồ, từ những bí mật tưởng chừng kỳ lạ nhưng đầy nhân văn.