Có những con số khi viết ra nghe nhỏ như hạt bụi: 200 nghìn, 500 nghìn, 1,2 triệu. Nhưng để đủ nhiều, người ta chỉ cần lấy tay áo quệt qua một cái kệ lâu ngày—bụi bốc lên, đầy mắt. Tôi bắt đầu ghi những con số ấy vào sổ—cột trái là ngày, cột phải là “chị Yến”: vay, mượn, tháng sau trả, đầu tuần trả… rồi hết tuần nọ sang tuần kia, chữ trả vẫn mảnh như một sợi tơ chưa kịp buộc.

Chị Yến là chị chồng tôi. Chị lớn hơn tôi bảy tuổi, nói năng nhẹ nhàng, chụp ảnh thì luôn biết quay mặt vào phía có ánh sáng. Lên nhà ngoại, chị khoác áo khoác lông như kem đánh bông, đi giày đính đá, tay cầm túi có cái khóa hình ổ móng ngựa sáng như đèn đường mới lau. Ở nhóm Zalo “Nhà mình”, mỗi tuần lại có một bức ảnh: chị đứng trước gương, dòng chữ: “Tìm lại động lực. Phụ nữ đừng ngại thương mình.”

Mẹ chồng tôi thở dài: “Con gái bây giờ biết sống ghê.” Chồng tôi cười qua loa. Còn tôi, mỗi lần chị nhắn riêng: “Em ơi, chị mượn tạm năm trăm đến cuối tuần nhé,” là lại mở sổ, ghi thêm một dòng, lấy bút đỏ gạch mấy chữ cuối tuần.

Cũng có những lần tôi nhắn: “Chị khó khăn quá thì nói em, để em tính, đừng mượn kiểu gặm nhấm.” Chị thả tim, gửi cái sticker con thỏ chắp tay. Rồi chiều hôm sau, trên trang cá nhân, chị up ảnh: “Ngày thứ Hai bắt đầu bằng một chiếc túi mới.” Tôi nhìn cái móc khóa sáng đến nỗi muốn rát mắt, nhìn lại dòng sổ vừa ghi, ngón tay tự nhiên… lạnh.

Tôi không phải người giàu. Tôi làm nhân viên nội dung cho một thương hiệu đồ gia dụng, chồng tôi làm kỹ sư mộc trong xưởng của gia đình. Những đồng bé xíu tôi cho chị là tiền ăn sáng tôi nhịn, tiền xe ôm tôi đi bộ. Tôi cho vì ngại nói “không”, vì nhà chồng là một cái tủ kính cũ—ở đó, mọi người đặt những thứ muốn trông thấy vào chỗ dễ nhìn, những thứ không muốn trông thấy thì nhét vào hộc tủ dưới. Tôi ngại kéo hộc tủ ấy ra. Tôi ngại cái tiếng “rách việc”.

Đến lần thứ mười chín, số tiền là 3 triệu, tôi mới nói với chồng: “Anh ơi, chị Yến mượn em nhiều quá.” Anh đơ một nhịp: “Yến thì… chị tiêu hơi tay, nhưng mà… chị thương nhà.” Tôi muốn hỏi thương theo kiểu đồ hiệu, hay thương kiểu mượn từng đồng. Nhưng cổ họng lại đặc như cháo nguội.

Tối ấy, tôi ghi thêm một dòng vào sổ, rồi đóng sổ lại, đặt tay lên bìa. Trong đầu tôi xuất hiện một kế hoạch. Không phải kế hoạch trả thù—tôi không đủ giỏi. Mà là kế hoạch mở tủ kính. Nếu đồ đẹp của nhà mình được đặt lên giữa nhà cho mát mắt, thì đồ thật—nợ nần, bức bối, những con số—cũng đặt lên một lần xem sao.

Sinh nhật bà nội—cụ Tảo—đến gần. Nhà chồng tôi vốn mỗi dịp ấy đều làm mấy mâm, con cháu tụ lại đông như hội. Tôi đến sớm, xin phép mẹ chồng cho tôi lo phần “trò chơi” để bữa đỡ ngượng nghịu. Mẹ nhướn mày: “Trò gì?” Tôi cười: “Tủ kính nhà mình.”

Tôi gọi bạn học cũ—Hà—người đang làm cho một startup xác thực đồ hiệu. Hà mang đến một máy quét NFC bỏ túi, một đèn UV nhỏ để soi tem và đường khâu. Tôi mua thêm một cái bảng trắng lớn và một cuốn sổ thu-chi mới tinh, bìa ghi “Quỹ Minh Bạch Nhà Mình”—cái tên trêu ngươi đủ để nếu ai cười, cũng thấy mình hơi mặn.

Luật chơi tôi nói trước bữa ăn:
— Nhà mình ai có đồ yêu thích—giày, túi, đồng hồ—mang lên đây kể một câu chuyện về nó. Xong, Hà sẽ soi đùa cho vui—xem nó là đồ thật, đồ mượn, hay… đồ may mắn. Không ai phê bình ai. Chỉ để cười. Ai kể hay, đặt tên lên bảng “Tủ kính nhà mình”. Trò xong thì ăn bánh.

Mọi người vỗ tay. Cụ Tảo cười, chỉ vào tủ: “Bộ chén của mẹ kể đầu tiên nghe?” Cả nhà cười ồ. Mất mấy lượt nói qua nói lại, cô chú mang đồng hồ cưới, anh em khoe áo bóng đá có chữ ký, mẹ chồng tôi mang chiếc khăn lụa đã cũ—được bố chồng mua hồi còn yêu.

Đến lượt chị Yến. Cả nhà đợi. Chị đứng dậy—đẹp như một tấm poster. Túi trên tay chị là loại chữ H—màu da bò—khóa vàng láng như nắng. Giày chị đỏ—mà không phải màu đỏ rẻ—là màu đỏ có lịch sử. Mắt chị phớt một lớp ánh.
— Túi này chị mua “đánh dấu” ba tháng lấy lại niềm vui. Trả góp một năm là xong. Phụ nữ phải biết thương mình.

Hà cười—nhã như ghim cúc áo. Cô giơ máy quét lên, ạ cái đầu máy vào phần lót trong túi. Đèn chớp. Màn hình hiện một dòng: “No chip detected.”
— Chà—Hà nói—có cái khóa chip mới, có cái không. Để cái đèn UV chiếu đường khâu nhé—đẹp lắm.

Đèn UV kéo qua, đường khâu ướt ánh tím, lộ những điểm đâm không đều. Hà im—lịch sự đến mức khó chịu. Tôi nắm kịch bản: không chọc ngoáy, không vạch trần. Chỉ là trò chơi. Nhưng cả nhà đã đổ mắt. Cô Thắm huýt khẽ: “Đồ này thật không?”

Chị Yến đỏ mặt. Khoảnh khắc ấy, tôi lần đầu thấy đằng sau lớp ánh của chị là hai vệt bọng mắt mảnh, như dấu một chiếc kẹp để quên. Chị nói như nuốt nước rất khó:
— Chị thuê. Thuê theo buổi. Làm livestream bán hàng thì phải… có hình. Chị không đủ tiền mua. Chị…
Chị bỏ lửng, môi run.

Mẹ chồng tôi nhăn trán:
— Thuê sao cứ mượn tiền em dâu? Mặc đẹp mà nợ thì đẹp làm gì?

Cả nhà nhao nhác. Trò chơi trượt đi như chiếc ghế bị kéo quá mạnh trên nền gạch. Tôi định nói đỡ, thì Hà đặt máy xuống, cầm bảng “Tủ kính nhà mình”, viết một dòng rõ như sáng mùng Một:

“Đồ đẹp không cứu được hóa đơn xấu.”

Lưng chị Yến cúi xuống nhẹ như lá bị đứt cuống. Bữa ăn ngại như chén trầu tới lúc mà nhai không được. Chị rút vào vệ sinh, không trở ra. Tôi cũng đứng lên, đi theo.

Trong phòng rửa tay, chị ngồi trên bệ rửa, hai tay che mặt. Tiếng nức nghẹn như tiếng vòi nước hỏng. Tôi đưa gói khăn giấy.
— Em xin lỗi. Em không nghĩ trò chơi…
Chị lắc đầu:
— Không do em. Do chị. Chị mượn em… vì chị không muốn mẹ biết chị vướng vào cái shop hàng lậu. Người ta bắt chị khoác đồ lên người, nói như thật, lương trả đều, tưởng an nhưng đến khi bị vòi, chị sợ. Vừa rồi, chị bỏ việc. Tiền chị mượn em để trả đợt cuối cho thằng đầu nậu, để nó không đưa ảnh chị lên. Chị ngại nói. Nhà mình không yêu người nói chuyện xấu về mình.

Tôi choáng như vừa nhìn xuống hố không đáy. Hóa ra cái cách chị phô bày đồ, tung những hashtag “#thươngmình” lại là cách chị lấp đi một sự sợ hãi. Tôi mong chuyện chỉ dừng lại đó—người nghèo thì giấu mình, người giả thì giấu đồ. Nhưng chị chưa nói xong:
— Còn một chuyện nữa. Tiền chị mượn em một phần không để trả đầu nậu. Chị đóng cho buổi chạy thận của mẹ em tháng trước khi mẹ lỡ quên bảo anh Hùng. Chị sợ nói ra thì thành làm ơn. Chị ghét làm ơn. Làm ơn xong người ta bảo mình đòi ơn.

Tôi đứng đờ. Mẹ tôi đi chạy thận mỗi tuần ba buổi. Có một lần, mẹ nhắn “con yên tâm, mẹ xoay được rồi”—tôi tin. Hóa ra “xoay” là chị. Cái xấu hổ tôi định cho chị đeo trước bàn ăn hóa ra quấn ngược lại đầu tôi.

Tôi ra bàn ăn, nhìn bảng “Tủ kính nhà mình” trắng phau một nửa, nửa còn lại chi chít chữ. Cụ Tảo đang cười với cháu chắt. Mẹ chồng tôi đang thìa bouillon cho mấy đứa trẻ. Hà đang thu máy. Tôi chợt biết: kế hoạch “mở tủ kính” của tôi mới đi được nửa—nửa còn lại phải đặt vào đúng ngăn.

Tôi gõ muỗng ba cái vào miệng ly. Nhà im:
— Con xin xin phép nói mấy lời. Trò vừa nãy do con bày. Con nghĩ nhà mình đặt đồ đẹp lên giữa nhà được, thì cũng đặt đồ thật lên giữa nhà một lần. Con đã muốn chị Yến xấu hổ—vì chị mượn con từng đồng mà lúc nào cũng dát đồ hiệu. Con đã làm việc ấy. Nhưng vào vệ sinh, con mới học được một chữ: đồ ai khoác không nói hết được người đó.

Cô Thắm nhăn mũi:
— Lại chữa cháy.

Tôi lắc đầu:
— Không. Chị Yến vừa cho con biết hai chuyện. Một là chị bỏ việc livestream đồ lậu. Hai là tháng trước, một buổi chạy thận của mẹ con do chị đóng. Con xấu hổ vì không biết.

Cả bàn nhao mắt. Mẹ chồng tôi quay sang chị Yến:
— Thật không?

Chị gật không ngẩng đầu. Cụ Tảo thở ra một tiếng:
— Đấy. Tủ kính nhà mình mở ra thì phải soi đến người.

Mẹ chồng tôi lúng túng, đặt thìa xuống:
— Mẹ xin lỗi hai đứa vì mẹ không biết cái khoản chạy thận. Còn chuyện đồ đạc—mỗi nhà mỗi cách, nhưng mượn tiền thì nói. Lỡ khó thì cả nhà gánh. Đừng gặm nhấm.

Tôi đưa cuốn sổ “Quỹ Minh Bạch Nhà Mình”, đặt giữa bàn:
— Con đã ghi đủ mấy khoản chị mượn con. Tổng cộng mười chín lần. Hôm nay, con xin làm hai việc: Một, xóa trắng nợ đó—coi như con vô dụng trong việc đọc được nỗi đau của người trong nhà. Hai, đặt hòm “Quỹ Minh Bạch”: ai có nợ ai cứ ghi và hẹn ngày. Ai cho ai gì lớn đến mấy cũng ghi—để ngày mốt khỏi nói bừa “tao nuôi mày”.

Hà tròn mắt nhìn tôi như nhìn đứa đi điện mà không chết. Cả nhà im mấy giây rồi cụ Tảo vỗ tay hai cái:
— Được. “Nhà mình” lâu rồi mới có cái để gọi là nhà.

Chị Yến khóc. Nhưng lần này, đó không phải tiếng vòi nước hỏng. Đó là tiếng nước chảy ra khỏi một cái ống tắc lâu—chảy được. Chị đứng lên, đi về phía tủ, bưng cái hộp bằng gỗ nhỏ, rút ra một xấp giấy:
— Đây là hóa đơn trả nợ đầu nậu, hóa đơn đóng chạy thận cho mẹ em. Chị tính trả em đủ, mỗi tháng hai triệu. Nhưng hôm nay em xóa, chị vẫn ghi vào “Quỹ”—ghi ơn em và ghi ơn mẹ em. Để mai mốt chị khỏi quên rằng chị từng bị một chiếc túi đè lên mặt.

Cả nhà ngồi lại vào bữa—nhẹ hơn. Cụ Tảo cười, đưa đôi đũa cho tôi:
— Con đặt ra hòm thì con giữ chìa. Đừng để ai vứt nó vào hộc tủ dưới.

Tôi gật. Đúng lúc ấy, Hà hú lên:
— Khoan đã. Cái đèn UV vẫn chưa soi xong đồ đẹp đầu tiên của bữa đâu.

Cụ cười:
— Đồ đẹp đầu tiên là cái hòm giấy đó. Soi được không?

Hà giơ đèn lên—cả nhà cười.

Câu chuyện nên kết ở đó. Nhưng đời bao giờ cũng giỏi làm phần bonus.

Một tháng sau, tôi đi siêu thị, tình cờ thấy chị Yến đang đứng trong gian hàng mỹ phẩm—không còn đồ hiệu đè lên vai, áo sơ mi trắng, bảng tên trên ngực: “Tư vấn chăm sóc da.” Chị nói về làn da một cô bé mười tám—nhẹ, rõ, không đẩy quá. Thấy tôi, chị ngượng ngùng gật.

— Làm ổn không chị? — tôi hỏi.
— Ổn. Hóa ra người ta không cần mình đeo gì để nghe mình nói điều thật—chị cười. — À, chị để dành Ít lâu nữa mua lại một cái túi. Loại rẻ, không có khóa sáng—nhưng có khóa tốt.

— Khóa gì? — tôi nhíu mày.
— Khóa miệng — chị chớp mắt. — Khóa cái tật mượn mà không nói. Khóa luôn cái thói đeo đồ để che nợ.

Chúng tôi cười. Khi về, tôi mở hòm “Quỹ”, thấy bên trong có một phong bì không niêm, mảnh giấy bên trong chỉ viết một dòng: “Trả dần lòng tự trọng.” Ký: Yến.

Tôi gấp lại, đặt ngăn trên cùng—ngăn dành cho đồ đẹp thật.

Nếu ai hỏi tôi: “Chị chồng vay từng đồng nhưng lúc nào cũng dát đồ hiệu, chị đã âm thầm làm gì khiến chị ấy xấu hổ?” tôi sẽ kể cái trò chơi Tủ kính nhà mình—đặt đồ đẹp lẫn đồ thật lên giữa nhà để ánh sáng đi đều khắp các góc. Vâng, chị đã xấu hổ—vô cùng—khi chiếc đèn UV đi qua đường khâu. Nhưng cú twist cuối cùng là đến lượt tôi xấu hổ—khi biết mấy buổi chạy thận của mẹ tôi gắn với những con số chị mượn. Khi tủ kính mở đúng hướng, ai cũng soi thấy mình—không chỉ một người.

Từ đó, nhà tôi có một thói quen mới: bất cứ thứ gì mang về đặt lên bàn trước, kể câu chuyện đã qua của nó. Một chiếc túi có lịch sử rẻ tiền nhưng đầy những ngày đang trả nợ. Một cuốn sổ có lịch sử đắt—đắt vì mỗi dòng ghi đều trả dần một khúc tự trọng. Và mỗi lần mở tủ, cụ Tảo lại cười:
— Này là nhà, không phải tiệm. Nhà thì kho đồ thật. Tiệm thì bày đồ đẹp. Mình chọn nhà—từ đầu.