Bóng tối bao trùm ngôi nhà cổ kính, tiếng gió heo may lùa qua khe cửa như lời thì thầm đầy bí ẩn. Trong căn phòng khách tối om, một tờ giấy vàng úa nằm im lìm trên bàn, chữ viết run rẩy nhưng sắc nét. Không ai biết rằng, đằng sau những con chữ ấy là một cơn bão tố của số phận, sẵn sàng cuốn phăng mọi thứ…
Ông nội tôi, ông Sáu, là một người đàn ông từng trải, với khuôn mặt khắc khổ và đôi mắt sâu hun hút như giếng cổ. Ông sinh ra trong thời chiến tranh, lớn lên giữa bom đạn, rồi vươn mình thành ông chủ một xưởng gỗ lớn nhất vùng đồng bằng sông Cửu Long. Tài sản của ông không chỉ là tiền bạc, mà còn là những khu đất mênh mông, những đồ cổ quý giá, và cả những bí mật chôn giấu trong ký ức. Ông có năm người con: Anh cả – ông Long, chị hai – bà Lan, chú ba – ông Minh, bố tôi – ông Hùng, và em út – cô Út. Họ lớn lên dưới mái nhà ấy, nhưng mỗi người một số phận, như những nhánh sông tách rời từ dòng chính.
Năm ông Sáu bước sang tuổi bảy mươi, cơn bệnh bất ngờ ập đến. Ung thư gan, bác sĩ bảo vậy. Ông nằm liệt giường, thân hình gầy guộc như cành cây khô. Những ngày ấy, ngôi nhà trở nên lạnh lẽo. Anh cả bận rộn với công việc kinh doanh ở Sài Gòn, chị hai thì lo cho gia đình riêng ở Mỹ Tho, cô Út du học nước ngoài, thi thoảng mới gọi video về hỏi han qua loa. Chỉ có chú ba và bố tôi, hai người con giữa, thay phiên nhau túc trực bên giường bệnh. Chú ba, một người đàn ông trung niên lầm lũi, bỏ việc thợ mộc để nấu cháo, lau rửa cho ông. Bố tôi, dù đang làm giáo viên ở trường làng, vẫn chạy đôn chạy đáo mua thuốc, thức trắng đêm khi ông lên cơn đau. Những đêm dài, họ ngồi bên ông, lắng nghe ông kể chuyện xưa: về những chuyến buôn gỗ qua biên giới, về tình yêu với bà nội đã mất, và cả những nỗi oan khuất mà ông chưa từng thổ lộ.
Tôi còn nhớ, một buổi chiều mưa tầm tã, ông Sáu nắm tay bố tôi, giọng yếu ớt: “Con ơi, đời người như dòng sông, có khúc thẳng khúc quanh. Đừng trách anh em…” Bố tôi chỉ gật đầu, mắt đỏ hoe. Chú ba thì lặng lẽ pha trà, che giấu nỗi buồn sau nụ cười gượng. Họ chăm ông suốt sáu tháng trời, từ khi ông còn đi lại được đến lúc ông chỉ nằm im thin thít. Cuối cùng, ông ra đi trong một đêm thu se lạnh, để lại nỗi trống rỗng mênh mông.
Ngày đọc di chúc, cả nhà quây quần quanh bàn thờ. Luật sư, một người bạn cũ của ông, mở phong bì niêm kín. Giọng ông ta đều đều, nhưng mỗi lời như dao cắt: “Toàn bộ tài sản, bao gồm xưởng gỗ, ba khu đất ở Long Xuyên, và số tiền tiết kiệm hai tỷ đồng, được chia đều cho ba người con: Long, Lan và Út. Minh và Hùng không được nhận bất kỳ phần nào.” Im lặng bao trùm. Anh cả mỉm cười hài lòng, chị hai lau nước mắt giả tạo, cô Út thì cúi đầu, có vẻ áy náy. Còn chú ba và bố tôi? Họ ngồi chết lặng, mặt tái mét. Bố tôi nắm chặt tay tôi, giọng run run: “Sao lại thế này? Ông nội… ông nội ghét chúng ta đến vậy sao?”
Tình huống bất ngờ đầu tiên ập đến ngay sau đó. Khi mọi người ra về, luật sư kéo chú ba và bố tôi lại, thì thầm: “Ông Sáu để lại một bức thư riêng cho hai anh. Đừng vội buồn, hãy đọc kỹ.” Bức thư được giấu trong ngăn kéo bàn thờ, chữ ông run rẩy: “Minh và Hùng, các con là những đứa con hiếu thảo nhất. Nhưng ta không chia tài sản cho các con vì một lý do đặc biệt. Hãy đến ngôi nhà cũ ở quê, đào dưới gốc cây xoài già. Đó là phần của các con.”
Chú ba và bố tôi, dù shock nặng, vẫn làm theo. Đêm ấy, dưới ánh trăng mờ, họ đào đất. Bất ngờ thứ hai: Không phải vàng bạc, mà là một chiếc hộp sắt cũ kỹ. Bên trong là giấy tờ nhà đất – nhưng không phải đất thường. Đó là giấy chứng nhận quyền sở hữu một mỏ gỗ quý ở Campuchia, mà ông đã bí mật mua cách đây ba mươi năm. Giá trị? Hàng chục tỷ đồng, gấp đôi tài sản công khai! Ông đã chuyển quyền sở hữu cho chú ba và bố tôi từ lâu, qua một công ty ma ở nước ngoài, để tránh thuế và tranh chấp.
Nhưng bất ngờ chưa dừng lại. Trong hộp còn một cuốn sổ tay, ghi chép chi tiết về quá khứ. Hóa ra, anh cả, chị hai và cô Út… không phải con ruột ông Sáu! Bà nội tôi, trong thời chiến, đã ngoại tình với một người lính Mỹ, sinh ra ba người con đầu và cuối. Ông biết chuyện từ lâu, nhờ xét nghiệm ADN bí mật, nhưng ông vẫn nuôi họ như con đẻ, vì thương bà. Chỉ chú ba và bố tôi mới là máu mủ thực sự, từ cuộc hôn nhân thực lòng sau chiến tranh. Ông giả vờ chia tài sản cho ba người kia – thực ra chỉ là phần nhỏ, đủ để họ sống – để thử lòng. Và khi ông bệnh, chỉ hai người con ruột mới ở bên, chứng minh ông không sai.
Bất ngờ cuối cùng, đoạn kết khiến mọi người ngã ngửa: Ông Sáu… chưa chết! Tất cả là kế hoạch. Cơn bệnh là giả, do ông dàn dựng với bác sĩ bạn thân, để lộ ra sự thật. Sáng hôm sau, ông bước vào nhà, khỏe mạnh, cười lớn: “Các con, ta đã thấy rõ lòng người. Phần của Minh và Hùng là thực, còn ba đứa kia… hãy tự lo thân.” Anh cả quỳ sụp, chị hai khóc lóc, cô Út bỏ chạy. Còn chú ba và bố tôi? Họ ôm ông, nước mắt lưng tròng. Cuộc đời, hóa ra, không phải lúc nào cũng công bằng bề mặt. Đằng sau di chúc là tình yêu thương sâu sắc, và một bài học về lòng hiếu thảo.
Từ ấy, gia đình thay đổi. Ông Sáu sống thêm mười năm nữa, bên hai người con ruột. Tôi, cháu nội, học được rằng: Bí mật đôi khi là món quà lớn nhất, và tình thân không đo bằng tiền bạc. Dưới gốc xoài già, gió vẫn thì thầm, như lời ông kể mãi không nguôi.
