Phần 1: Căn Nhà Cổ Và Tiếng Cọt Kẹt Lúc Nửa Đêm

Tôi là Thư. Cuộc đời tôi sang trang mới kể từ ngày bé Bống chào đời. Sau những ngày tháng chật vật ở cữ trong căn hộ chung cư chật hẹp, vợ chồng tôi quyết định chuyển về nhà nội một thời gian. Lý do thì nhiều, nhưng chủ yếu là để bà nội – mẹ chồng tôi – tiện chăm sóc cháu, và cũng để tiết kiệm một khoản chi phí sinh hoạt trong thời buổi kinh tế khó khăn này.

Nhà nội nằm sâu trong một con ngõ nhỏ yên tĩnh, là kiểu nhà ống ba tầng xây từ những năm 90, cũ kỹ nhưng kiên cố. Mẹ chồng tôi, bà Hảo, là một người phụ nữ góa chồng đã lâu. Bà sống tằn tiện, chắt chiu, cả đời chỉ biết đến con cái. Trong mắt tôi, bà là một người mẹ chồng mẫu mực, tuy có phần ít nói và lầm lì.

Những ngày đầu về nhà nội, mọi thứ diễn ra êm đềm. Bà Hảo chăm cháu khéo léo, nấu cho tôi những món ăn lợi sữa, giặt giũ quần áo tươm tất. Tôi thầm cảm ơn trời phật vì đã cho tôi một người mẹ chồng tốt như vậy.

Nhưng sự yên bình ấy chỉ là lớp vỏ bọc mỏng manh che giấu những cơn sóng ngầm kỳ lạ bắt đầu xuất hiện vào ban đêm.

Đó là đêm thứ nhất. Tôi nhớ rõ lắm. Hôm ấy bé Bống quấy khóc vì đầy hơi. Đồng hồ treo tường đã điểm mười một giờ đêm. Tôi bế con đi lại trong phòng, mắt díp lại vì buồn ngủ. Bỗng nhiên, tôi nghe thấy tiếng lạch cạch rất nhẹ từ phía cầu thang. Cánh cửa gỗ lim nặng trịch ở tầng một rên lên một tiếng “két” kéo dài, rồi đóng lại.

Tôi vén rèm nhìn xuống đường. Dưới ánh đèn vàng vọt của con ngõ vắng, tôi thấy bóng dáng mẹ chồng tôi. Bà mặc bộ quần áo bà ba sẫm màu, đầu đội cái nón lá cũ sụp xuống che kín mặt, lầm lũi bước đi rất nhanh về phía đầu ngõ.

Tôi ngạc nhiên. Giờ này mẹ đi đâu? Hay là nhà có việc gấp? Nhưng thấy bà đi vội vã, tôi nghĩ chắc bà ra đầu ngõ mua thuốc hay gì đó nên không để tâm.

Nhưng rồi đêm thứ hai, thứ ba… mọi chuyện lặp lại y hệt như một thước phim được lập trình sẵn. Cứ đúng mười một giờ đêm, khi cả nhà đã tắt đèn (hoặc bà nghĩ là chúng tôi đã ngủ), bà Hảo lại rón rén mở cửa đi ra ngoài. Và bà chỉ trở về khi đồng hồ điểm ba giờ sáng.

Bốn tiếng đồng hồ. Bốn tiếng đồng hồ mỗi đêm cho một người đàn bà sáu mươi tuổi đi lang thang ngoài đường. Bà đi đâu? Làm gì?

Sự tò mò ban đầu dần chuyển thành nỗi nghi ngờ và lo sợ. Tôi bắt đầu để ý kỹ hơn. Sáng nào thức dậy, bà Hảo cũng có vẻ mệt mỏi, đôi mắt thâm quầng trũng sâu. Dù bà cố gắng tỏ ra bình thường, cười nói với cháu, nhưng tôi vẫn thấy bàn tay bà run run khi cầm thìa cháo.

Đặc biệt là mùi hương. Mỗi khi bà trở về lúc rạng sáng, dù bà đã tắm rửa rất kỹ, thay quần áo sạch sẽ, nhưng nếu đứng gần, tôi vẫn ngửi thấy một mùi lạ vương vấn trên tóc, trên da thịt bà. Đó không phải mùi nước hoa, cũng không phải mùi thức ăn. Đó là một mùi hăng hắc, nồng nồng, pha lẫn với mùi tanh của bùn đất và mùi… thuốc sát trùng?

Trong đầu tôi bắt đầu vẽ ra hàng tá kịch bản kinh khủng. Mẹ tôi nghiện cờ bạc? Bốn tiếng đồng hồ là đủ cho một canh bạc đỏ đen. Mẹ tôi tham gia vào một hội tà đạo nào đó cúng bái lúc nửa đêm? Hay tệ hơn… mẹ có một người tình bí mật, một mối quan hệ bất chính mà bà phải giấu giếm con cái?

Ý nghĩ về việc mẹ chồng có “người khác” khiến tôi rùng mình. Bố chồng tôi mất đã mười năm, bà ở vậy thờ chồng nuôi con. Nếu bây giờ bà đổ đốn ra, danh dự gia đình này sẽ đi về đâu? Hàng xóm láng giềng sẽ dị nghị thế nào?

Phần 2: Mười Lăm Đêm Thao Thức

Đến đêm thứ mười. Sự kiên nhẫn của tôi bắt đầu cạn kiệt. Chồng tôi – Huy – là một người đàn ông vô tư đến mức vô tâm. Anh làm kỹ sư xây dựng, ngày đi làm về mệt là lăn ra ngủ như chết, chẳng hay biết gì về những chuyến đi đêm của mẹ.

Tôi đã thử gợi chuyện với bà.

• “Mẹ ơi, dạo này con thấy mẹ xanh xao quá. Hay đêm mẹ mất ngủ ạ?”

Bà Hảo giật mình, đánh rơi cả miếng trầu đang têm:

• “Đâu… đâu có. Mẹ ngủ ngon mà. Tại trái gió trở trời nên người hơi ê ẩm thôi.”

Bà nói dối. Ánh mắt bà lảng tránh, đôi tay vân vê vạt áo đầy bối rối.

Đêm thứ mười lăm. Tôi quyết định không thể im lặng mãi. Bé Bống đã ngủ say. Tôi lay Huy dậy.

• “Anh! Dậy đi! Em có chuyện quan trọng.”

Huy nhăn nhó, mắt nhắm mắt mở:

• “Gì thế vợ? Đang ngon giấc.”
• “Anh có biết đêm nào mẹ cũng đi ra ngoài từ 11 giờ đến 3 giờ sáng không?”

Huy bật dậy như lò xo, tỉnh cả ngủ:

• “Em nói linh tinh cái gì đấy? Mẹ già rồi, đi đâu giờ đấy?”
• “Em theo dõi đúng mười lăm đêm nay rồi. Không sai một phút nào. Anh không tin thì nhìn đồng hồ đi, sắp đến giờ rồi đấy.”

Đúng lúc đó, tiếng cọt kẹt quen thuộc của cánh cửa tầng một lại vang lên. Trong đêm khuya thanh vắng, âm thanh ấy nghe rợn người như tiếng thở dài của ngôi nhà cổ. Huy lao ra cửa sổ. Bóng dáng bà Hảo lầm lũi khuất dần sau ngã ba đường.

Huy sững sờ. Anh quay lại nhìn tôi, khuôn mặt đầy vẻ hoang mang:

• “Mẹ đi đâu nhỉ? Hay là mẹ bị mộng du?”
• “Mộng du gì mà biết khóa cửa, biết đội nón, biết tránh xe? Anh phải đi theo mẹ ngay. Em ở nhà trông con. Phải làm cho ra lẽ anh ạ. Nhỡ mẹ bị ai lừa, hay sa ngã vào cái gì thì khổ cả đời.”

Huy gật đầu. Anh vơ vội cái áo khoác, xỏ dép rồi lao xuống nhà. Tôi đứng trên ban công tầng hai, nhìn theo bóng chồng đuổi theo mẹ trong đêm tối. Gió lạnh ùa về, mang theo hơi sương ẩm ướt. Lòng tôi như có lửa đốt. Một nỗi sợ hãi mơ hồ len lỏi. Tôi sợ sự thật mà chồng tôi sắp khám phá ra sẽ phá nát cái gia đình đang yên ấm này.

Phần 3: Cuộc Theo Dõi Trong Bóng Tối

Huy giữ khoảng cách an toàn, bám theo mẹ qua những con phố chằng chịt của khu dân cư lao động. Mẹ không đi ra phía công viên, cũng không đi về phía nhà văn hóa – nơi các cụ già hay tụ tập. Bà đi bộ rất nhanh, dứt khoát, hướng về phía khu chợ đầu mối Long Biên – nơi nổi tiếng phức tạp và xô bồ nhất thành phố về đêm.

Càng đi, Huy càng thấy lạ. Mẹ anh, một bà giáo về hưu, cả đời thanh bạch, sạch sẽ, sao lại đến chốn này? Mẹ rẽ vào một con ngõ nhỏ, tối tăm, nồng nặc mùi rác thải và nước cống. Bà dừng lại trước một cánh cổng sắt rỉ sét của một khu xưởng cũ kỹ.

Huy nấp sau một gốc cây bàng, tim đập thình thịch. Một người đàn ông to béo, cởi trần, xăm trổ đầy mình bước ra mở cổng. Hắn nhìn thấy bà Hảo thì gật đầu, thái độ có vẻ quen thuộc nhưng trịch thượng:

• “Đến muộn thế bà già? Hôm nay hàng về nhiều, làm nhanh chân lên đấy.”
• “Vâng, tôi biết rồi chú. Tôi làm ngay đây.” – Giọng mẹ chồng tôi vang lên, khúm núm, sợ sệt.

Bà Hảo bước vào trong. Huy chết lặng. Mẹ anh nợ nần xã hội đen sao? Hay mẹ anh đang làm việc gì phạm pháp? Không kìm được tò mò và lo lắng, Huy rón rén tiến lại gần, nhìn qua khe hở của cánh cổng sắt.

Bên trong là một xưởng sơ chế lòng lợn, nội tạng động vật chui. Dưới ánh đèn vàng vọt, hàng đống lòng già, lòng non, dạ dày bốc mùi hôi thối nồng nặc được đổ đống trên nền xi măng nhớp nhúa.

Mẹ anh – bà Hảo – thay bộ quần áo bà ba bằng một bộ đồ bảo hộ lao động rách nát, đi đôi ủng cao su lấm lem. Bà ngồi xổm xuống bên cạnh đống nội tạng cao ngất ngưởng, bắt đầu công việc.

Bà dùng đôi bàn tay gầy guộc, nhăn nheo của mình, bới móc, tuốt, rửa những đoạn lòng đầy phân và dịch nhầy. Bà làm thoăn thoắt, không ngơi tay. Mùi hôi thối bốc lên khiến Huy đứng ngoài cũng phải buồn nôn, vậy mà mẹ anh vẫn cặm cụi, mồ hôi ướt đẫm trán, nhỏ giọt xuống chiếc khẩu trang vải đã sờn.

Huy dụi mắt. Anh không tin vào mắt mình. Mẹ anh, người mà anh vẫn nghĩ là đang an nhàn hưởng tuổi già, người mà anh vẫn biếu tiền hàng tháng, tại sao lại phải đi làm cái công việc mạt hạng, bẩn thỉu và độc hại này giữa đêm hôm khuya khoắt?

Bỗng nhiên, gã chủ xưởng đi qua, đá nhẹ vào cái chậu nước bà đang rửa:

• “Rửa cho sạch vào! Hôm qua mày làm ẩu, khách nó chê hôi, tao trừ tiền đấy biết chưa?”
• “Vâng… vâng… tôi xin lỗi chú. Tôi sẽ làm kỹ hơn.” – Bà Hảo cúi gầm mặt, giọng run run van lơn.

Huy cảm thấy máu trong người sôi lên sùng sục, nhưng đồng thời, nước mắt anh cũng trào ra, nóng hổi và mặn chát. Anh muốn lao vào đấm gã kia, muốn kéo mẹ về ngay lập tức. Nhưng có một câu hỏi lớn hơn đang níu chân anh lại: Tại sao?

Anh rút điện thoại, gọi cho tôi. Giọng anh nghẹn ngào, lạc đi trong tiếng gió:

• “Vợ ơi… Mẹ… Mẹ đang rửa lòng thuê ở chợ đầu mối…”

Tôi nghe mà bủn rủn chân tay. Chiếc điện thoại suýt rơi xuống đất.

Phần 4: Sự Thật Đằng Sau Những Đồng Tiền Lẻ

Huy không về ngay. Anh đứng đó, nhìn mẹ làm việc suốt bốn tiếng đồng hồ. Anh nhìn mẹ bị mắng, nhìn mẹ lầm lũi ăn vội cái bánh mì khô khốc lúc nghỉ giải lao, nhìn mẹ đấm lưng thùm thụp vì đau nhức.

Đến ba giờ sáng, công việc kết thúc. Bà Hảo nhận lấy tờ tiền công 100 nghìn đồng từ tay gã chủ, cẩn thận vuốt phẳng, rồi bọc vào một lớp túi ni lông, nhét sâu vào túi áo trong cùng, nơi gần trái tim nhất.

Bà rửa tay chân qua loa, thay lại bộ quần áo bà ba, rồi lầm lũi đi bộ về nhà. Huy đi theo mẹ, khoảng cách giữa hai mẹ con chưa bao giờ gần mà cũng chưa bao giờ xa đến thế. Anh thấy bóng mẹ đổ dài trên mặt đường loang loáng nước, cái bóng còng xuống gánh cả bầu trời đêm.

Về đến nhà, khi bà Hảo vừa định tra chìa khóa vào ổ, Huy bước ra từ bóng tối.

• “Mẹ.”

Bà Hảo giật bắn mình, đánh rơi chùm chìa khóa. Khi nhìn thấy Huy với đôi mắt đỏ hoe, bà luống cuống, mặt cắt không còn giọt máu.

• “Huy… con… sao con lại ở đây?”
• “Con đi theo mẹ.” – Huy bước tới, nắm lấy đôi bàn tay lạnh ngắt, sần sùi và vẫn còn vương mùi tanh tưởi của mẹ. – “Tại sao mẹ lại làm thế? Vợ chồng con có để mẹ đói khổ đâu? Con vẫn đưa tiền cho mẹ hàng tháng cơ mà?”

Bà Hảo cúi đầu, nước mắt bà rơi lã chã xuống tay Huy. Bà định giấu, nhưng trước ánh mắt đau đớn của con trai, bà đành thú nhận.

• “Mẹ không đói… Mẹ làm… là vì con.”
• “Vì con?” – Huy ngơ ngác.

Bà Hảo run run móc từ trong túi áo ngực ra một cuốn sổ tiết kiệm nhỏ, được bọc kỹ trong mấy lớp vải. Bà đưa cho Huy. Huy mở ra. Cuốn sổ mang tên anh. Số tiền trong đó là 500 triệu đồng. Ngày gửi tiền: Cách đây 3 ngày.

• “Số tiền này…” – Huy lắp bắp.
• “Mẹ biết công ty con đang gặp khó khăn.” – Bà Hảo nhìn con, ánh mắt chan chứa yêu thương. – “Hôm nọ con nói chuyện điện thoại với bạn, con bảo con nợ xã hội đen 500 triệu vì thua lỗ chứng khoán, nếu không trả gấp thì chúng nó sẽ đến nhà quậy phá. Con sợ vợ con biết, con sợ cái Thư nó lo mà mất sữa… Mẹ nghe thấy hết.”

Huy chết lặng. Đúng là anh đã giấu tôi chuyện nợ nần. Anh đã cố gắng xoay sở nhưng bế tắc. Anh không ngờ mẹ đã nghe được cuộc điện thoại trong đêm đó.

• “Mẹ có một khoản dưỡng già, cộng với tiền bán mảnh đất hương hỏa ở quê được 400 triệu. Còn thiếu 100 triệu nữa… Mẹ không biết xoay đâu ra. Mẹ sợ chúng nó hại con, hại cái Bống… Nên mẹ xin đi làm thêm. Người ta chê mẹ già, chỉ có cái xưởng lòng này họ nhận làm đêm…”
• “Mẹ làm cả tháng nay rồi… Mẹ gom góp từng đồng, cộng với vay mượn thêm bà dì con ở quê, mới đủ tròn 500 triệu hôm kia. Mẹ định mai đưa cho con…”

Bà Hảo nói một hơi, giọng bà run rẩy, đầy vẻ hối lỗi như thể bà đã làm gì sai trái.

• “Mẹ xin lỗi… Mẹ làm con xấu hổ phải không? Mẹ hôi hám quá…”

Huy quỳ sụp xuống chân mẹ, ôm lấy đôi chân gầy guộc ấy mà khóc tu tu như một đứa trẻ. Tiếng khóc xé toạc màn đêm tĩnh mịch.

• “Mẹ ơi… con là thằng bất hiếu! Con là thằng khốn nạn! Con nợ nần bắt mẹ phải đi rửa lòng thối để trả nợ cho con… Con không xứng đáng làm con của mẹ!”

Tôi đứng trên ban công, nghe hết câu chuyện, nước mắt đã đầm đìa khuôn mặt. Tôi chạy xuống nhà, lao ra ôm chầm lấy mẹ chồng. Mùi hôi hám, tanh tưởi kia giờ đây đối với tôi lại là mùi hương thiêng liêng nhất trần đời. Đó là mùi của sự hy sinh, mùi của tình mẫu tử bao la mà không bút mực nào tả xiết.

Phần 5: Bình Minh Sau Đêm Tối

Đêm hôm đó, cả nhà tôi không ngủ. Huy thú nhận tất cả với tôi về khoản nợ. Anh đã sai lầm, đã vấp ngã, nhưng sự bao bọc của mẹ đã thức tỉnh anh.

Chúng tôi kiên quyết không nhận số tiền 100 triệu tiền công làm thuê của mẹ. Huy hứa sẽ bán chiếc xe ô tô – thứ sĩ diện hão huyền của anh – để trả nốt phần nợ còn lại. Số tiền mẹ bán đất, chúng tôi xin giữ lại để sửa sang nhà cửa và lo thuốc thang cho mẹ.

Sáng hôm sau, tôi dậy sớm, nấu một nồi cháo gà hạt sen thơm phức. Bà Hảo vẫn dậy sớm như mọi khi, định ra quét sân. Tôi chạy ra, giành lấy cái chổi trên tay bà.

• “Mẹ, từ nay mẹ không được làm gì nữa. Việc của mẹ bây giờ là nghỉ ngơi, chơi với cháu Bống. Con đã xin nghỉ phép thêm một tuần để ở nhà với mẹ.”

Tôi nắm lấy đôi bàn tay chai sần của bà, xoa nhẹ lên những vết nứt nẻ do ngâm nước lạnh và hóa chất tẩy rửa.

• “Mẹ ơi, con xin lỗi vì đã nghi ngờ mẹ. Con cám ơn mẹ… vì đã sinh ra chồng con, và vì đã yêu thương chúng con hơn cả bản thân mình.”

Bà Hảo cười, nụ cười móm mém nhưng rạng rỡ, xóa tan đi những nếp nhăn khổ hạnh trên khuôn mặt.

• “Cha bố anh chị, cứ vẽ chuyện. Mẹ còn khỏe chán. Mẹ làm tí việc cho nó dẻo dai.”

Huy bước ra từ trong nhà, mắt vẫn còn sưng húp. Anh ôm lấy vai mẹ:

• “Không dẻo dai gì nữa mẹ ạ. Từ hôm nay, con sẽ làm việc gấp đôi, gấp ba. Con sẽ trả lại mẹ 15 đêm không ngủ này bằng cả phần đời còn lại của con.”

Nắng sớm xuyên qua kẽ lá, chiếu rọi lên hiên nhà. Trong ánh sáng ấy, tôi thấy tóc mẹ bạc trắng như cước, nhưng đôi mắt bà thì bình yên đến lạ. Mười lăm đêm mẹ đi trong bóng tối, là để thắp sáng lại tương lai cho con trai mình. Và tôi hiểu rằng, trên đời này, không có bóng tối nào có thể bao phủ được ánh sáng của tình mẹ.

Câu chuyện về người đàn bà đi trong đêm đã khép lại, nhưng dư âm của nó sẽ còn mãi trong trái tim vợ chồng tôi, như một lời nhắc nhở về giá trị của gia đình, của sự hy sinh và lòng biết ơn.