Cứ 3 giờ sáng, bà Năm Cò lại chống xuồng ra giữa đầm sen, đổ thứ gì đó xuống nước. Cả xóm đồn đoán đủ lý do, nhưng người ta đều chờ bắt tận tay bà, lũ trẻ thì gọi bà là phù thuỷ vì cứ suốt ngày lén lút, cho tới khi bà đột ngột qua đời chỉ để lại 1 mảnh giấy, trên đó ghi rõ … 

Làng Phù Sa nằm lọt thỏm giữa hai cánh đồng lúa và một đầm sen rộng lớn, quanh năm tỏa hương thơm ngát. Nơi đây yên bình đến mức, bất cứ điều gì vượt ra khỏi quỹ đạo thường ngày đều trở thành huyền thoại. Và huyền thoại của làng Phù Sa, trong suốt mười năm qua, chính là Bà Năm Cò.

Bà Năm Cò không phải tên thật. Tên bà là Xuân, nhưng vì dáng người gầy gò, cổ dài và thường xuyên lủi thủi một mình, lũ trẻ trong xóm đã đặt cho bà cái biệt danh đó. Bà sống đơn độc trong căn nhà gỗ mục nát nằm sát mép đầm sen.

Điều làm Bà Năm Cò trở thành tâm điểm của sự đồn đoán là cái nghi thức diễn ra vào đúng ba giờ sáng mỗi đêm.

Cứ đúng ba giờ sáng, khi sương đêm dày đặc nhất và mọi nhà còn chìm trong giấc ngủ sâu, một tiếng khua nước nhẹ nhàng lại vang lên từ mép đầm. Bà Năm Cò, khoác chiếc áo tơi cũ kỹ, cầm theo chiếc xuồng độc mộc bé xíu, và một cái bình sành màu nâu đen.

Bà chống xuồng ra giữa đầm sen, nơi những búp sen còn đang e ấp trong bóng tối. Bà dừng lại, nhìn quanh quẩn như sợ bị ai theo dõi, rồi bắt đầu đổ thứ chất lỏng màu nâu đen trong bình xuống mặt nước. Động tác đó diễn ra nhanh chóng, dứt khoát, gần như là một sự bí mật được thực hiện dưới sự chứng kiến của vầng trăng lờ mờ.

Cả xóm đồn đoán đủ thứ.

“Chắc chắn là bùa ngải,” Bà Tám bán tạp hóa thì thầm với khách. “Nửa đêm nửa hôm ra đầm, đổ thứ nước gì đen ngòm xuống. Không yểm bùa thì cũng là cúng tế cái gì đó.”

“Chắc bà ta đang đi tìm vàng! Hay là chôn cất của cải?” Ông Mười, người mê tín nhất làng, lại khẳng định. “Đầm sen này nằm trên nền đất xưa, biết đâu có kho báu thời chiến.”

Lũ trẻ thì sợ bà nhất. Chúng gọi bà là “Phù thủy đầm sen.” Chúng tin rằng thứ nước bà đổ xuống chính là thuốc độc, để giữ cho hoa sen không bao giờ tàn, hoặc để triệu hồi những linh hồn nước bảo vệ cái đầm của riêng bà. Cứ thấy bóng bà lướt qua ngõ, chúng lại nấp vào góc tối, run rẩy và ném đá sau lưng bà.

Người ta tìm đủ cách để bắt tận tay Bà Năm Cò.

Một lần, đám thanh niên trong làng rủ nhau rình. Họ trốn trong bụi lau sậy từ nửa đêm. Sương lạnh và muỗi chích khiến họ gần như bỏ cuộc. Đúng ba giờ, tiếng xuồng lại vang lên. Họ nhìn thấy rõ Bà Năm Cò lầm lũi đổ thứ nước đen xuống. Khi xuồng vừa cập bờ, họ nhảy ra, định chất vấn.

Bà Năm Cò không hoảng sợ. Ánh mắt bà nhìn thẳng vào họ, không giận dữ, không sợ hãi, chỉ có sự mệt mỏi và một nỗi buồn sâu thẳm.

“Các cháu muốn gì?” Giọng bà khàn khàn như tiếng lá khô.

“Bà đổ cái gì xuống đầm sen vậy?” Một thanh niên lớn tiếng. “Đừng có yểm bùa yểm chú gì ở đây! Đầm này là của chung cả làng!”

Bà Năm Cò chỉ ôm chặt chiếc bình rỗng, trả lời một cách bí hiểm: “Thứ ta đổ xuống… là cái mạng của ta. Các cháu không thấy được đâu.”

Sau câu nói đó, bà lững thững bước đi, để lại đám thanh niên ngơ ngác, không dám tiến tới gần. Sự bí ẩn của bà càng thêm sâu đậm.

Chương II: Lời Nguyền và Gánh Nặng Ký Ức

Sự thật, đầm sen không phải của chung cả làng, mà nó là tài sản của riêng Bà Năm Cò. Đó là món hồi môn duy nhất mà cha mẹ để lại cho bà. Nhưng vì bà không có con cái, và vì sự đồn đoán, không ai dám mua lại cái đầm sen này. Nó trở thành nơi bà nương tựa, là chén cơm duy nhất nuôi sống bà qua nghề hái sen và bán ngó sen.

Chính vì thế, hành động của bà lại càng khó hiểu. Nếu là bùa ngải, bà phải làm cho sen tốt hơn. Nếu là đầu độc, bà đang tự hủy hoại chén cơm của mình.

Mọi chuyện bắt đầu từ mười năm trước, sau một trận lũ lớn. Sen trong đầm bắt đầu có dấu hiệu lạ. Lá úa vàng bất thường, hoa nở èo uột, cánh rụng sớm. Khi ngó sen được thu hoạch, chúng bị héo khô, vị nhạt nhẽo. Bà Năm Cò biết, đầm sen đã mắc phải một thứ bệnh lạ, một loại nấm mốc khó chữa lây lan từ bùn đất.

Bà Năm Cò đã tìm hết mọi cách. Bà đi hỏi các chuyên gia, các lão nông, nhưng ai cũng lắc đầu. Họ bảo phải dùng hóa chất mạnh, nhưng bà sợ thuốc độc sẽ làm hại sen, làm hại nước, làm hại môi trường.

Và rồi, bà nhớ đến bài thuốc gia truyền của cha bà – một phương pháp chữa bệnh sen bí mật, sử dụng những loại thảo mộc quý hiếm, nghiền thành bột, pha với nước mưa và phải được đổ xuống vào lúc giao thời giữa đêm và ngày, khi nhiệt độ nước đạt mức lạnh nhất và ít bị xáo trộn nhất.

Lúc ba giờ sáng.

Nghi thức này phải kéo dài liên tục, không được ngắt quãng. Bài thuốc phải được ủ trong bình sành, và chỉ đủ liều lượng cho một lần duy nhất.

Đó là lý do Bà Năm Cò phải lén lút. Bởi vì, nếu dân làng biết bà dùng “thuốc” để chữa sen, họ sẽ lại lo sợ đó là chất độc hại, và sẽ cấm bà. Bà không thể để cái đầm sen chết đi. Nó không chỉ là chén cơm, nó còn là di nguyện của cha mẹ bà.

Mỗi lần ra đầm, Bà Năm Cò phải dùng hết số tiền ít ỏi bà dành dụm được để mua nguyên liệu. Món nợ trong lòng bà không phải với tiền bạc, mà với cái đầm sen đang chết dần vì thứ bệnh lạ. Bà đã sống một cuộc đời cô độc, bị xã hội ruồng bỏ vì tin đồn, nhưng bà vẫn muốn cái đầm sen này được sống, được nở hoa cho làng Phù Sa, để chứng minh rằng, bà không phải là một kẻ độc ác.

Chương III: Sự Thật Đắng Lòng

Cứ thế, mười năm trôi qua. Sức khỏe Bà Năm Cò ngày càng yếu. Đêm hôm chống xuồng ra đầm trong sương lạnh giá đã bào mòn cơ thể già nua của bà.

Một buổi sáng tháng Sáu, khi mặt trời vừa lên, người ta phát hiện căn nhà gỗ của Bà Năm Cò đóng im ỉm. Làng xóm không thấy khói bếp, không thấy bóng bà đi hái sen như mọi ngày.

Ông Bảy, vì tò mò, đã cùng vài người đàn ông phá khóa vào nhà. Căn nhà trống trải và lạnh lẽo. Bà Năm Cò nằm trên chiếc giường ọp ẹp, gương mặt thanh thản như đang ngủ. Bà đã qua đời trong giấc ngủ.

Bên cạnh bà, trên chiếc bàn gỗ cũ kỹ, chỉ có một thứ: một mảnh giấy trắng.

Cả làng tụ tập lại. Mọi người đều tò mò, sợ hãi, cho rằng đây là di chúc, hay một lời nguyền rủa nào đó của “phù thủy đầm sen.”

Ông Bảy run rẩy cầm mảnh giấy lên, đôi mắt mờ đục cố gắng đọc những dòng chữ viết tay xiêu vẹo của người quá cố.

Trên mảnh giấy, chỉ ghi vỏn vẹn những dòng chữ sau:

“Gửi Làng Phù Sa,

Sen đã nở lại rồi. Đầm Sen đã được cứu.

Mười năm. Sáng sớm thứ Ba, ngày 12 tháng Bảy này, đổ hết nước trong cái bình sành còn lại dưới gầm giường. Liều cuối cùng. Sau đó, không cần ra đầm nữa.

Sen có tên là Cố Hương. Nó không thể chết. Ta đã hứa với Cha ta.

Phần bùn ở góc Tây Bắc cần được nạo vét gấp. Đó là nơi vi khuẩn ẩn náu nhiều nhất. Tiền nạo vét… ta đã để trong hũ sành dưới gầm tủ thờ. Dùng hết số tiền đó. Đừng lo, ta không có bùa ngải, chỉ có ngó sen khô để lại làm quà. Mong mọi người đừng ghét ta nữa.”

Cả làng im lặng như tờ. Nước mắt ông Bảy chảy dài, thấm ướt một góc mảnh giấy.

“Vi khuẩn… Cứu đầm sen… Mười năm… Cô ấy không phải phù thủy…” Ông Bảy lắp bắp.

Họ chạy ngay ra gầm tủ thờ. Bên trong hũ sành cũ kỹ, không phải vàng bạc châu báu, mà là một nắm tiền lẻ, được gói ghém cẩn thận. Đó là tất cả số tiền bà kiếm được trong mười năm qua, số tiền mà bà dành dụm để nạo vét bùn đất ô nhiễm, để làm sạch nơi mầm bệnh ẩn náu.

Họ chạy ra đầm sen. Hôm đó là sáng thứ Bảy, ngày mùng 9 tháng Bảy. Họ còn ba ngày để thực hiện liều thuốc cuối cùng.

Sáng thứ Ba, ngày 12 tháng Bảy. Cả làng thức dậy từ hai giờ sáng. Không phải để rình rập, mà để cùng nhau làm tròn lời hứa cuối cùng của Bà Năm Cò.

Họ thấy chiếc bình sành vẫn còn một ít nước nâu đen. Họ đổ xuống đầm sen, y như cách Bà Năm Cò đã làm mười năm qua.

Họ chung tay nạo vét bùn ở góc Tây Bắc. Họ dùng số tiền bà để lại.

Và từ đó, đầm sen Phù Sa không bao giờ bị bệnh nữa. Sen nở to, cánh dày, hương thơm ngào ngạt, ngó sen giòn và ngọt hơn hẳn. Hoa sen trở nên rực rỡ và bền bỉ một cách lạ thường. Cả làng biết, đó là nhờ mười năm hy sinh lặng thầm của Bà Năm Cò.

Lũ trẻ không còn gọi bà là phù thủy. Chúng gọi bà là Người Mẹ Sen.

Bà Năm Cò đã chết, nhưng bà không để lại lời nguyền. Bà để lại lời hứa và sự sống cho cái đầm sen – Cố Hương – mà bà đã dùng cả cuộc đời cô độc của mình để bảo vệ. Làng Phù Sa hiểu rằng, đôi khi, sự im lặng và lén lút không phải là tà ác, mà là gánh nặng của một sứ mệnh thiêng liêng.