1. Bà cụ xin bánh kẹo ở cuối chợ
Chợ Bến Nghé vào buổi chiều lúc nào cũng ồn ào tiếng rao.
Có một hình ảnh quen thuộc suốt mấy năm nay:
Bà Tư, hơn bảy mươi tuổi, dáng người nhỏ thó, tóc bạc cột túm sau gáy, thường chống cây gậy gỗ cũ tới hàng tạp hoá của cô Sáu để xin mấy bịch bánh kẹo gần hết hạn.
— “Sáu ơi, còn cái nào sắp hết hạn bán không được thì cho tui xin.”
— “Trời, bà Tư nữa hả? Rồi bà ăn sao hết?”
— “Ừ… bà ăn được nhiêu thì ăn, dư thì để dành.”
Cô Sáu thở dài rồi vẫn lấy cho:
— “Thôi, con cho bà mấy bịch. Nhưng bà đừng ăn nhiều quá, đau bụng ráng chịu nghen.”
Bà Tư cười hiền, hai mắt nhăn lại:
— “Ừ, cảm ơn con.”
Nhiều người trong chợ nhìn theo với ánh mắt khó chịu:
— “Già rồi mà còn tham ăn, xin hoài.”
— “Nghèo thì cũng phải giữ chút sĩ diện chứ.”
— “Thấy bả ngày nào cũng xin… chắc đem về ăn ngấu nghiến.”
Bà Tư chỉ cười, chưa từng đôi co với ai.
Có lần cậu bé bán cá còn đùa ác:
— “Bà Tư mà ăn vậy chắc nội tạng bằng con nít á!”
Cả nhóm cười ồ.
Bà Tư vẫn chỉ cười, bọc mấy túi bánh lại bằng chiếc khăn cũ rồi lặng lẽ đi về phía xóm trọ cuối con hẻm nhỏ.
Không ai biết rằng trong ánh mắt bà có một nỗi buồn không dễ thấy.
2. Xóm trọ nghèo sau lưng chợ
Cuối hẻm số 48, sau dãy phòng trọ ẩm thấp, có khoảng sân nhỏ lát xi măng nứt.
Lũ trẻ trong xóm trọ gọi đó là “sân nhà bà Tư”.
Ở đó, chiều nào cũng có cảnh mấy đứa bé chạy lon ton:
Có đứa cha mẹ đi phụ hồ cả ngày.
Có đứa cha bỏ, mẹ gửi phòng trọ nhờ hàng xóm trông.
Có đứa đang bán vé số chạy vào chơi ké.
Và bà Tư là người trông bọn trẻ… dù không ai nhờ.
Nhưng lũ nhỏ thương bà.
Chúng hay bu quanh bà, sờ vào tóc bà rồi hỏi:
— “Sao tóc bà trắng vậy?”
— “Bà có chồng không?”
— “Sao bà hay gom đồ ăn vậy bà?”
Bà chỉ cười:
— “Bà gom để dành cho khẩu phần đặc biệt. Tới ngày rồi tụi bây biết.”
Mấy đứa trẻ nhìn nhau, mắt long lanh tò mò.
3. Bà Tư và “sinh nhật tháng”
Ngày mùng một hàng tháng, xóm trọ lại rộn ràng bất thường.
Bà Tư đặt mấy tấm giấy báo lên cái bàn gỗ ọp ẹp, bày ra bánh kẹo xin được cả tháng.
Những bịch bánh gần hết hạn, kẹo cứng, vài chai sữa được người ta tặng.
Không nhiều, nhưng được xếp tươm tất như tiệc sinh nhật.
Lũ trẻ reo lên:
— “Sinh nhật tháng tới rồi!”
— “Có bánh chuối kìa!”
— “Có kẹo sữa nữa!”
Vì sao gọi là “sinh nhật tháng”?
Vì đa phần trong bọn trẻ… không biết ngày sinh chính xác.
Giấy tờ của chúng thất lạc, cha mẹ không nhớ, có đứa được nhặt ngoài chợ.
Bà Tư nói:
— “Không sao. Ai cũng có quyền có sinh nhật. Mình làm sinh nhật chung mỗi tháng cho tiện.”
Cả xóm trọ hưởng ứng mà không hề biết toàn bộ bánh kẹo đều từ… tủ tạp hoá cô Sáu và những lần bị người ta mắng “tham ăn”.
Hôm nào bánh nhiều, bà Tư phát thêm cho mấy đứa bán vé số ghé ngang.
Hôm nào bánh ít, bà chia nhỏ, nhưng chưa bao giờ để đứa nào thiếu phần.
Lũ trẻ gọi bà bằng cái tên thân thương: “Bà Sinh Nhật”.
4. Bà Tư và nỗi đau âm thầm
Một buổi chiều, Vy—sinh viên thuê trọ tại phòng số 3—mang cơm sang cho bà Tư.
Vy để ý bà Tư ho nhiều hơn.
— “Bà Tư, để con đưa bà đi khám.”
— “Thôi, bà già rồi, khám cái gì.”
— “Bà ho cả tháng rồi mà?”
— “Ho vì nhớ người cũ đó con.”
Vy sững lại.
— “Người cũ… là ai hả bà?”
Bà Tư nhìn ra sân, đôi mắt đục ngầu ánh lên nỗi tiếc nuối:
— “Là thằng Út của bà. Nó mất trong một trận sốt hồi nó mới lên bảy… Từ đó bà sợ trẻ con bệnh, sợ chúng buồn, sợ chúng không có sinh nhật.”
Giọng bà run nhẹ:
— “Ngày nó mất, bà chưa kịp mua cái bánh cho nó. Nó cứ hỏi sinh nhật đâu… mà bà nghèo quá, làm gì có bánh. Đến lúc gom được chút tiền thì nó đi rồi.”
Vy nghe mà nghẹn.
Bà Tư khẽ mỉm cười:
— “Thôi, đời mà. Bà chỉ mong đám nhỏ sau này không thiếu cái cảm giác được người ta nhớ đến.”
5. Tai nạn vào một buổi trưa nắng
Một trưa nắng tháng Tư, bà Tư chống gậy đi qua đường để sang nhà đồ khô xin vỏ chai nhựa.
Một chiếc xe máy chạy ẩu quẹt trúng bà làm bà ngã xuống.
Bà được người dân đưa vào bệnh viện.
Cả xóm trọ ai cũng lo.
Lũ trẻ đứng trước cửa phòng cấp cứu, mặt tái đi vì sợ.
Vy nắm tay bé Na, đứa hay bám bà Tư nhất:
— “Không sao đâu con… bác sĩ cứu được bà mà.”
Bé Na nức nở:
— “Con chưa kịp khoe điểm mười với bà…”
Phòng cấp cứu mở cửa.
Bác sĩ bước ra, lắc đầu:
— “Cô cụ yếu sẵn, chấn thương nặng, tụi tôi làm hết sức…”
Không ai nói được gì.
Nhiều người bật khóc.
Riêng lũ trẻ vẫn chưa hiểu chuyện là gì, chỉ nhìn vào cửa phòng:
— “Bà Tư đâu?”
— “Bà Tư dậy đi chứ?”
— “Sao bà ngủ hoài vậy?”
Vy ôm chúng vào lòng, nước mắt rơi ướt cả tóc trẻ con.
6. Lễ tang nhỏ nhưng đầy người
Đám tang của bà Tư đơn sơ:
Một mái rạp nhỏ, vài vòng hoa, thùng đựng tiền phúng điếu.
Người trong chợ kéo đến đông bất ngờ.
Cô Sáu tạp hoá vừa thắp nhang vừa khóc:
— “Trời ơi… tui còn mắng bà tham ăn… Ai dè bà xin để cho con nít…”
Bác bán cá—người từng nói đùa ác—đứng lặng, mặt cúi gằm:
— “Tội cho bà quá…”
Có người còn xách theo mấy bịch bánh kẹo để đặt cạnh linh cữu.
Mấy đứa trẻ nhìn bánh kẹo mà òa khóc:
— “Bà Tư để dành cho tụi con nè…”
Câu nói khiến người lớn rơi nước mắt nhiều hơn.
7. Bí mật trong chiếc túi vải
Vy được nhờ dọn đồ cho bà Tư.
Trong góc tủ lụp xụp, Vy thấy một chiếc túi vải hoa nhạt, bên trong là:
Một cuốn sổ mỏng ghi tên từng đứa trẻ trong xóm trọ.
Bên cạnh mỗi tên là một dòng ghi chú: “Thích bánh gì”, “Hay bị bệnh gì”, “Sợ bóng tối”.
Và một ghi chú chung:
“Lỡ bà có đi trước, mong ai đó tiếp tục làm sinh nhật tháng cho tụi nó. Đời tụi nó khổ quá rồi.”
Vy òa khóc.
Bên dưới sổ là một hộp bánh quy loại rẻ tiền, còn nguyên.
Dán trên hộp là tờ giấy:
“Sinh nhật tháng sau.”
8. Sự thật khiến cả chợ sững người
Vy đăng câu chuyện lên trang cộng đồng của khu chợ.
Chỉ sau vài giờ, hàng trăm người bình luận xin lỗi, chia sẻ, cúi đầu nhận sai.
Một bác xe ôm bảo:
— “Tôi từng đùa bà ăn tạp… Không ngờ bà tốt vậy…”
Cô Sáu đóng cửa tiệm nửa ngày, vừa khóc vừa nói:
— “Bà xin gì tôi cũng cho… nhưng ai dè bà xin vì lũ nhỏ. Trời ơi…”
Có người còn kể:
— “Nhiều lần bà Tư trả tiền cho tôi, nhưng tôi không lấy. Bà nhất định dúi vào, nói để tui khỏi thiệt. Ai ngờ bà tiết kiệm từng đồng để gom bánh cho con nít.”
Dư luận lan nhanh khắp khu.
Bà Tư—người bị hiểu lầm cả đời—cuối cùng cũng được thấy lòng tốt của mình được biết đến… dù bà đã không còn.
9. Món quà cuối cùng
Hôm đưa tang, Vy dẫn lũ trẻ ra nghĩa trang.
Chúng đứng vòng quanh mộ, tay cầm những chiếc kẹo nhỏ.
Na đặt viên kẹo lên mộ, thì thầm:
— “Con chúc bà sinh nhật vui vẻ… ở trên trời bà nhớ nhìn tụi con nghen.”
Một đứa khác nói:
— “Con hứa sẽ học giỏi như bà muốn.”
Đứa lớn hơn thì nói:
— “Con sẽ bảo vệ tụi nhỏ… như bà bảo vệ tụi con.”
Vy nhìn bọn trẻ mà thấy trái tim quặn lại.
10. Sinh nhật tháng—lần đầu không có bà
Ngày mùng một tiếp theo, sân xóm trọ im lìm lạ lẫm.
Nhưng rồi Vy bước ra với chiếc bàn gỗ mà bà Tư từng dùng.
Cô bày bánh kẹo, sữa, trái cây.
Nhiều người trong chợ cũng mang đến:
Bác bán cá đem chục cái bánh cam.
Cô Sáu tạp hoá đem cả thùng bánh mới.
Bác xe ôm góp bịch kẹo dừa.
Lũ trẻ đứng im nhìn.
Vy mỉm cười, nghẹn ngào:
— “Hôm nay… mình làm sinh nhật tháng. Làm như bà Tư muốn.”
Bọn trẻ òa lên chạy tới.
Tiếng cười vang khắp dãy trọ.
Như thể bà Tư đang đứng đâu đó, mỉm cười mãn nguyện.
11. Kết thúc—và sự tiếp nối
Sân xóm trọ giờ có thêm cái bảng gỗ nhỏ:
“Sân Nhà Bà Tư – Nơi sinh nhật tháng luôn được tổ chức.”
Người chợ gắn một bức ảnh bà Tư ở đó, cạnh một lọ hoa nhỏ.
Ai đi ngang cũng cúi đầu.
Bọn trẻ lớn dần, nhưng mỗi năm đều quay về xóm trọ tổ chức sinh nhật tháng.
Chúng bảo:
— “Bà Tư không còn, nhưng tụi con phải sống tử tế cho bà vui.”
Vy sau này trở thành giáo viên mầm non.
Cô nói, chính bà Tư là người khiến cô chọn nghề đó.
Và đôi khi, khi cô đi ngang quầy tạp hoá, thấy một bịch bánh sắp hết hạn, cô lại nhớ bà cụ dáng nhỏ thó hay cười hiền:
Một người nghèo
nhưng trái tim giàu đến mức cả đời người ta mới hiểu được.
